In deze paragraaf gaan wij in op de lokale heffingen en onze voornemens voor 2018 op dit gebied.
Lokale heffingen bestaan uit belastingen (paragraaf 2.8.2.) en retributies (paragraaf 2.8.3). Het kwijtscheldingbeleid is beschreven in de paragraaf over de belastingen. In paragraaf 2.8.4 wordt tot slot ingegaan op de toekomstige ontwikkelingen. In paragraaf 2.8.1 worden
Meer detailinformatie is opgenomen in de diverse belastingverordeningen die gelijktijdig met deze begroting worden aangeboden. De verordeningen onroerende-zaakbelastingen wordt later in dit jaar aangeboden.

Beleidsindicatoren
Zoals in de Voorjaarsnota 2017 is aangegeven, is een viertal beleidsindicatoren met ingang van de Programmabegroting 2018 opgenomen in de paragraaf Lokale Heffingen. In de tabellen wordt het meest recente jaar waarover de gegevens beschikbaar zijn weergegeven, inclusief de twee daaraan voorafgaande jaren.

[1] Voor 2017 is de Coelo rapportage Kerngegevens belastingen grote gemeenten 2017 uit januari 2017 aangehouden. Deze wijkt af van de rapportage uit de Atlas Gemeenten van deze zelfde organisatie. Wij nemen met Coelo contact op om deze gegevens met elkaar in overeenstemming te laten zijn.

Belastingen
Belastingen zijn gedwongen bijdragen van de burger aan de gemeente. De opbrengsten komen in de algemene middelen van de gemeente, waardoor ze voor een uiteenlopend aantal doelen kunnen worden ingezet. Een uitzondering hierop vormen de rioolheffingen en de afvalstoffenheffing. Dit zijn algemene belastingen, maar de opbrengsten mogen alleen ingezet worden om de kosten te dekken die de gemeente voor het rioolstelsel en het inzamelen van afvalstoffen maakt.
Een gemeente mag alleen de belastingen heffen die in de wet zijn opgenomen. In veel gevallen heeft de wetgever de bevoegdheid nader ingekaderd door de belastingplicht en de grondslagen en heffingsmaatstaven in de wettekst op te nemen. Voor zover de wetgever dat niet heeft gedaan resteert er voor de gemeenten nog een (beperkte) vrijheid om dat zelf in te vullen.

Beleid tarieven
Uitgangspunt voor de tariefsvoorstellen is de beleidslijn vastgelegd in de nota lokale heffingen en in ons collegeprogramma, waarin we hebben afgesproken om belastingen met niet meer dan de inflatie te verhogen.

Overzicht tarieven en opbrengsten 2018

(*) opbrengst onroerende-zaakbelastingen inclusief aandeel ondernemersfonds
(**) opbrengst ná kwijtschelding. De cijfers rioolheffing en afvalstoffenheffing zijn inclusief de tariefsvoorstellen 2018, die verwerkt worden in de eerstvolgende begrotingswijziging 2018
(***) Deze categorie is met ingang van de begroting 2018 voor het eerst in deze tabel opgenomen. In de jaarrekening 2016 is deze categorie voor het eerst apart vermeld.
(****) het betreft de inkomsten exclusief off-street parkeren (garages).

Toelichting op de tarieven en opbrengsten

Onroerende-zaakbelastingen
Alle eigenaren van woningen en alle eigenaren en gebruikers van niet-woningen betalen onroerende-zaakbelasting. De grondslag van de belasting is de waarde van een woning of niet-woning. Deze waarde wordt elk jaar opnieuw vastgesteld.

Tarieven
De tarieven voor de onroerende-zaakbelastingen worden op een later moment in het jaar berekend, zodat uitgegaan kan worden van de meest actuele cijfers over de verwachte waardeontwikkeling.

Rioolheffing
Alle eigenaren van een perceel dat is aangesloten op het gemeentelijk rioleringsstelsel betalen een vast bedrag aan rioolheffing. Daarnaast betalen gebruikers die meer dan 250 m3 water afvoeren een gebruikersbelasting afhankelijk van de afgevoerde hoeveelheid water. De opbrengst van de rioolheffing wordt gebruikt om invulling te geven aan de volgende gemeentelijke zorgplichten en taken:

• een veilige inzameling en transport van afvalwater naar de zuivering, zonder risico’s voor bewoners of het milieu (zorgplicht afvalwater);
• het zodanig opvangen en verwerken van hemelwater (regenwater), dat wateroverlast wordt voorkomen (zorgplicht hemelwater);
• het voorkomen en verminderen van structurele grondwateroverlast door te hoge grondwaterstanden in de openbare ruimte (zorgplicht grondwater);
• het samen met de waterschappen realiseren van veilig, gezond en aantrekkelijk oppervlaktewater waarlangs het goed wonen, werken en recreëren is.

De ontwikkeling van de rioolheffingen volgt de kostenontwikkeling van de gemeentelijke rioleringsactiviteiten. De programmering van deze activiteiten is vastgelegd in de Nota Watertaken 2016-2019. Deze nota is vastgesteld op 25 juni 2015 door uw gemeenteraad.
Sinds 2013 is het tarief voor grootverbruik en voor eigenaren volledig kostendekkend. Sinds 2012 wordt 28,6% van de veegkosten gedekt uit de rioolheffing. In 2018 verwachten we een sterkere stijging van het aantal betalers, dan eerder geprognotiseerd, door de groei van de stad. Zoals in de Voorjaarsnota 2017 is aangegeven leidt dit in 2018 tevens tot een daling van het tarief.

Het opleggen van aanslagen rioolheffingen verloopt zonder problemen. De splitsing in rioolaansluitrecht van eigenaren (naar een vast bedrag) en een rioolafvoerrecht van gebruikers (naar bedragen per kubieke meter afvalwater) is breed geaccepteerd.

Toelichting kostendekkendheid

Afvalstoffenheffing
De gemeente heeft de wettelijke plicht om zorg te dragen voor het inzamelen van huishoudelijke afvalstoffen. De gemeente brengt afvalstoffenheffing in rekening aan de gebruiker van een perceel voor de verwijdering en verwerking van huishoudelijk afval. De afvalstoffenheffing is volledig kostendekkend.

In 2018 verwachten we voor 147.049 objecten afvalstoffenheffing te kunnen heffen, terwijl de verwachting is dat voor 13.000 huishoudens kwijtschelding verleend zal worden. In 2017 waren deze aantallen respectievelijk 143.669 en 13.676.

Voor 2018 is er besloten om het tarief voor een éénpersoonshuishouden met de index te laten stijgen minus een korting van €1 en het tarief voor een meerpersoonshuishouden met de index te laten stijgen. Met handhaving van de kostendekkendheid is dan een onttrekking aan de reserve van 98.000 euro noodzakelijk.

Conform amendement 2016/56 d.d. 10 november 2016 is in 2017 incidenteel geld beschikbaar gesteld om de bestrijding van het bijplaatsen van afval bij ondergrondse inzamelpunten (containers, IOP’s) te intensiveren. In 2018 willen we deze intensivering structureel maken binnen de kaders van de afvalstoffenheffing. Door een sterkere groei van de stad, dan eerder geprognotiseerd, en de daardoor te verwachten hogere baten uit de afvalstoffenheffing is dit ook mogelijk. Bij de eerstvolgende begrotingswijziging zullen we dit ook in de begroting verwerken.

Toelichting kostendekkendheid

Hondenbelasting
De houder van een hond betaalt hondenbelasting. Het houden van blindengeleidehonden en andere honden met een specifieke functie is vrijgesteld van de belasting. De belasting geldt per hond. Kennels kunnen in aanmerking komen voor een apart kenneltarief, onafhankelijk van het aantal honden.

Tarieven
De tarieven zijn verhoogd met het inflatiecijfer. De tarieven zijn zo bepaald dat na deling door twaalf een bedrag resteert dat op twee decimalen nauwkeurig wordt afgerond. Dit in verband met de mogelijkheid om bij begin of einde van de belastingplicht in een kalenderjaar de belasting te heffen over het aantal hele maanden dat de belastingplicht dat jaar duurt.

Het aantal honden is al jaren stabiel rond de 9.000 honden. Het aantal honden in Utrecht is gelet op de omvang van de stad laag. Dat is te verklaren door het feit dat Utrecht relatief veel huishoudens kent, waaronder studenten, die in het algemeen weinig tot geen honden houden. Het bestand wordt actueel gehouden door elk jaar ongeveer 20.000 adressen te controleren. De controle vindt elk jaar in een ander deel van de stad plaats, zodat na verloop van een aantal jaren elk huishouden is gecontroleerd.

Toeristenbelasting
Personen van buiten de stad die in Utrecht overnachten in een hotel, B&B of een andere betaalde gelegenheid betalen toeristenbelasting. De belasting is een vast percentage van de overnachtingsprijs en wordt door de logies biedende ondernemer ingehouden en aan de gemeente afgedragen. We zien een toegenomen belangstelling voor onze stad, waardoor de opbrengst van de toeristenbelasting stijgt.

Tarief
Het tarief bedraagt 5% van de overnachtingsprijs. Dit percentage is al jaren ongewijzigd en ook voor 2018 gelijk gehouden.

Precariobelasting
Precariobelasting wordt geheven voor het hebben van voorwerpen op, onder of boven voor de openbare dienst bestemde gemeentegrond. Het gaat bijvoorbeeld om uithangborden en terrassen.

Tarieven
De tarieven zijn verhoogd met het inflatiecijfer.

Parkeerbelastingen
Parkeerbelastingen vormen een regulerende belasting. De belasting verbindt een prijs aan het parkeren in de stad op plaatsen waar de parkeerdruk hoog is. Op die manier wordt het parkeergedrag beïnvloed. Bewoners en bedrijven binnen het betaald parkeergebied kunnen in aanmerking komen voor een vergunning. Bezoekers van bewoners in het betaald parkeergebied kunnen tegen een gereduceerd tarief parkeren, als er bewonerskorting voor bezoek is gekocht. Voor deze korting geldt een maximum van 70 uur per kwartaal. Er zijn aparte vergunningen voor personen die om maatschappelijke redenen vaak parkeren in de stad, zoals mantelzorgers en kraamhulpen.

Tarieven
De tarieven zijn met het inflatiecijfer verhoogd.

Bedrijveninvesteringszone
Utrecht kent één Bedrijveninvesteringszone (BIZ). Deze BIZ is gevestigd op de Woonboulevard. De aldaar gevestigde ondernemers betalen een belasting, waarvan de opbrengst door de gemeente weer wordt doorgestort aan een door deze ondernemers opgerichte vereniging die daarmee investeringen pleegt in het openbare gebied.

Kwijtschelding
Inwoners kunnen kwijtschelding krijgen voor hun belastingaanslagen. Kleine ondernemers kunnen ook kwijtschelding krijgen, maar alleen voor de belastingaanslagen die zij als privépersoon ontvangen. Bedrijven komen niet voor kwijtschelding in aanmerking. Kwijtschelding is mogelijk voor de onroerende-zaakbelasting, de rioolheffing voor het eigenarengedeelte, de afvalstoffenheffing en de hondenbelasting voor ten hoogste twee honden.
De normen voor kwijtschelding worden landelijk vastgesteld. Gemeenten mogen zelf kiezen of ze de bijstandsnorm op 90% of 100% stellen. De gemeente Utrecht kiest voor 100% , waarmee de meest ruime kwijtscheldingsnorm wordt gehanteerd.

Het kwijtscheldingsbeleid is door uw raad op 13 december 2012 vastgesteld.

Als van tevoren duidelijk is dat kwijtschelding wordt verleend, wordt er overgegaan tot automatische kwijtschelding.

Bedragen zijn in duizenden euro’s

Oninbaar
Van oninbaarheid is sprake als een belastingschuldige wel moet betalen, maar invordering op de gebruikelijke wijze in de praktijk niet (meer) mogelijk is. Dat doet zich bijvoorbeeld voor als de belastingschuldige failliet is gegaan of de belastingschuldige vertrokken is zonder dat de nieuwe verblijfplaats bij de invorderingsambtenaar bekend is.

Bedragen in duizenden euro’s.

Retributies
Het aanvragen van een paspoort of een rijbewijs of een vergunning om een dakkapel te bouwen en het sluiten van een huwelijk zijn voorbeelden van dienstverlening die aan individuele burgers wordt verleend. Met retributies kan de gemeente (een deel van) de kosten die gemaakt worden met de dienstverlening verhalen op de burger die om de dienstverlening vraagt.

Retributies zijn leges, gelden of rechten. De legesverordening is de meest algemene verordening. Hieronder vallen onder meer de aanvragen voor paspoorten en rijbewijzen en het sluiten van een huwelijk. De leges voor de aanvraag van een omgevingsvergunning is ondergebracht in een aparte verordening. Met de brug- schut- en havengelden en de marktgelden vraagt de gemeente een vergoeding voor de kosten van het bedienen van de bruggen en schutten, het gebruik van de havens en het mogelijk maken van de markten in de stad. De rechten begraafplaatsen zien op de kosten die de gemeentelijke begraafplaatsen oproepen.

De Gemeentewet vereist dat de begrote opbrengsten van de retributies de begrote kosten niet overstijgen. Deze opbrengstlimiet geldt voor de verordening als geheel. Dat houdt in dat binnen een verordening sommige tarieven meer dan honderd procent mogen zijn, terwijl andere minder dan honderd procent kostendekkend zijn.

Beleid tarieven
Uitgangspunt is maximale kostendekkendheid per verordening. Wettelijke maxima, onder meer bij de reisdocumenten, en marktverhoudingen kunnen aanleiding geven tot een kostendekkendheid van minder dan 100%. Voor zover tarieven minder dan 100% kostendekkend zijn, wordt dat toegelicht.

Toelichting op tarieven

Leges Bewoners en bestuur
Publiekszaken kent relatief veel dienstverlening waarvan het in rekening te brengen tarief aan een wettelijk maximum is gebonden, zoals de paspoorten en de rijbewijzen. Publiekszaken werkt hard aan het aanbieden van de dienstverlening tegen lagere kosten. Veel producten vereisen echter een minimaal aantal handelingen die bovendien worden voorgeschreven door wet- en regelgeving. Dat beperkt de mogelijkheid om op korte termijn grote kostenreducties te bewerkstelligen.

Leges Huwelijk en Partnerschap

Toelichting
De hoogte van deze leges is niet gebonden aan een wettelijk maximum. Dat houdt in dat de tarieven in beginsel vrij kunnen worden vastgesteld. Uitgangspunt is dat de totale kosten worden gedekt uit de totale legesopbrengsten. Niettemin geldt voor de huwelijken dat de gemeente zich bevindt in een markt van concurrentie. Te hoge tarieven kunnen aanstaande huwelijksparen doen besluiten om een locatie buiten de gemeente te kiezen.  

Uittreksels /afschriften

Toelichting
De leges zijn opgebouwd uit de kosten die de gemeente moet maken voor deze dienstverlening. Uitgangspunt is dat de totale kosten worden gedekt uit de totale legesopbrengsten.

Leges Reisdocumenten

Toelichting
Voor deze tarieven geldt een door het Rijk vastgesteld maximumtarief.
Utrecht hanteert de maximaal toegestane tarieven. We verwachten vanaf 2018 een "structurele" afname in aantallen aanvragen van met name reisdocumenten door het effect van de wijziging geldigheidsduur van vijf naar tien jaar (wijziging van 9 maart 2014). Het dieptepunt verwachten we in de jaren 2019- 2023. We zijn net als andere gemeenten momenteel bezig met een goede prognose van het effect hiervan op onze begroting.

Leges Rijbewijzen

Toelichting
Voor deze tarieven geldt een door het Rijk vastgesteld maximumtarief.
Zolang er nog geen maximale kostendekkendheid is, hanteert Utrecht de maximaal toegestane tarieven.

Leges Bereikbaarheid

Kosten taakveld   €   299.952
Overhead   €   129.228
BTW   €   29.466
Totale kosten      €   458.648

Opbrengst heffingen                    €   259.974

Toelichting
Het betreft de leges voor verkeersontheffingen, gehandicaptenparkeerkaarten, taxivergunningen en milieuzone.

• De kosten en opbrengsten voor de taxivergunningen zijn berekend op basis van het bestaande beleid.
• De tarieven voor verkeersontheffingen zijn op een meer kostendekkend niveau gebracht. Met de aanpassing van de legestarieven wordt in lijn met de Nota Lokale Heffingen uitvoering gegeven aan het streven naar meer kostendekkendheid.
• De tarieven voor de gehandicaptenparkeerkaarten zijn niet kostendekkend (36%) om de kosten voor de doelgroep laag te houden.
• De tarieven voor de milieuzone liggen richting kostendekkendheid (94%).

Leges Beheer openbare ruimte

Leges Vergunningen openbare ruimte

Toelichting
Het gaat hier om vergunningen voor onder meer het leggen van kabels en leidingen, aanleg riolering, standplaatsen en inname openbare grond. Voor deze producten is de totale kostendekkendheid jaarlijks circa 100%. Afhankelijk van het aantal vergunningaanvragen fluctueert de kostendekkendheid jaarlijks licht.

Leges Evenementen

Toelichting

Het gaat hier om vergunningen voor buiten- en binnenevenementen. Voor buitenevenementen geldt dat ter stimulering van evenementen in de stad de tarieven op een minder dan kostendekkend niveau zijn vastgesteld. Voor kleine straat- en buurtfeesten is de legesheffing in zijn geheel komen te vervallen toen de vergunningplicht voor deze kleinschalige evenementen is afgeschaft.

Leges Openbare orde en (wijk)veiligheid

Leges vergunning voetbalwedstrijd

Toelichting
De tarieven voor vergunning voetbalwedstrijd worden jaarlijks trendmatig verhoogd.

Leges Horeca

Toelichting
De kostendekkendheid voor de vergunningverlening voor de horeca daalt al enkele jaren. Dit hangt onder andere samen met de groei van de horeca en de intensivering van de controle en beoordeling van de aanvragen. Hierdoor moet er een steeds groter beroep worden gedaan op de algemene middelen van de gemeente Utrecht. Om dit te beperken zal er voor 2018 een voorstel komen voor aanpassing van de tarieven. Uitgangspunt daarbij is dat de toenemende aantal vergunningaanvragen en de extra inzet op dit product geen extra beslag op de algemene middelen legt.

Leges Kansspelen

Toelichting
Naar aanleiding van motie 2017-228 (Kostendekkendheid leges maximaal 100 procent) zijn in 2017 een tweetal tarieven van de kansspelen verlaagd. Daarmee werd een kostendekking van maximaal 100% gerealiseerd. Voor 2018 bedraagt de kostendekkendheid 99,4%.

Leges prostitutie

Toelichting
In 2017 is besloten om de leges voor een aanvraag exploitatievergunning seksinrichting of escortbedrijf en van de leges voor een aanvraag wijziging beheerder stapsgewijs te verhogen naar maximale kostendekkendheid in 2020. Voor 2018 is rekening gehouden met deze geleidelijke ophoging.
De kosten en baten voor een eventueel nieuw vergunningstelsel voor registratie van prostitutie is niet opgenomen in de begroting.

Leges Wonen en monumenten

Leges Woonruimtezaken

Toelichting
Het gaat hier om leges voor onttrekkingen, splitsingen en verklaring bestemming en gebruik. In 2015 heeft de gemeenteraad beleid vastgesteld voor omzetting, woningvorming en woningsplitsing.
De tarieven voor de verklaring bestemming en gebruik zijn niet kostendekkend (27%) om geen drempel op te werpen bij de verstrekking van informatie. De kostendekkendheid van de overige producten binnen deze legesgroep bedraagt 91%. Afhankelijk van het aantal vergunningaanvragen fluctueert de kostendekkendheid jaarlijks licht.

Leges Bestemmingsplannen

Leges Archeologie

Een deel van de werkzaamheden wordt extern uitgevoerd, voor deze kosten wordt ook BTW berekend, maar er worden geen overheadskosten toegerekend. Conform motie 2016/124 wordt er met ingang van 2017 in vier jaar stapsgewijs toegewerkt naar een tarief dat ten minste de kosten van het in behandeling nemen van de aanvragen voor deze vergunningen dekt.

Leges Omgevingsvergunning

Leges Omgevingsvergunning

Voor de omgevingsvergunning is wettelijk bepaald dat het kostendekkingspercentage niet boven de 100% uit mag komen. Voor 2018 bedraagt kostendekkendheid 99,8%.
Vanaf 2017 is er structureel rekening gehouden met het geven van korting op of vrijstelling van leges voor initiatieven en activiteiten die een bijdrage leveren aan de gemeentelijke duurzaamheidsdoelstellingen. In de verordening leges omgevingsvergunningen 2018 is hier rekening mee gehouden.
De minister van Wonen en Rijksdienst heeft aangegeven dat de Wet Kwaliteitsborging voor het Bouwen (WKB) nog niet in werking gaat treden. Deze stelselwijziging is derhalve (nog) niet verwerkt in de Omgevingsverordening.

Begraafplaatsrechten

Toelichting
Niet alle kosten die voor het beheer en onderhoud van de begraafplaatsen worden gemaakt mogen op grond van wet- en regelging door begraafplaatsrechten worden verhaald. Het totaal van de inkomsten van de begraafrechten dekt 85,8% van de toerekenbare kosten.
Het (landelijke) beeld laat een dalende trend zien in het aantal begravingen. De hoogte van de tarieven voor begravingen is mede van invloed op de keuze die burgers maken. Daarbij komt dat ook de tarieven in omliggende gemeenten meespelen in de keuze voor een begrafenis op een van de Utrechtse begraafplaatsen. Dit beperkt de mogelijkheid om de tarieven te verhogen. Om die reden is gekozen om de tarieven te verhogen met het inflatiecijfer, het aantal eenheden te actualiseren op basis van de gerealiseerde eenheden bij de verantwoording 2016 en af te zien van een verhoging naar kostendekkend niveau. Vanaf 2017 zijn 3 nieuwe tarieven toegevoegd. Er kan vanaf 2017 gekozen worden voor het afkopen voor onbepaalde tijd van de kosten van grafonderhoud voor een graf of een kindergraf. Daarnaast wordt de mogelijkheid geboden bij leven een locatie voor een graf te reserveren. Op basis van de hiervoor gerealiseerde contracten in 2017 en 2018 zullen bij de tariefopstelling 2019 inkomsten voor deze tarieven begroot worden.

Brug- schut en havengelden

Toelichting kostendekkendheid

Toelichting

De havens in Utrecht maken deel uit van een competitieve markt. Dit vermindert de mogelijkheden om de tarieven van de havengelden te verhogen.
Utrecht heft liggelden van woonschepen die in gemeentewater liggen. Vanaf het belastingjaar 2015 worden de tarieven voor de liggelden van woonschepen in Utrechts water stapsgewijs verhoogd om toe te groeien naar het marktconforme tarief dat Rijkswaterstaat hanteert voor woonboten in haar water in de gemeente. In 2021 is op deze manier de tariefsverhoging afgerond.

Marktgelden

Toelichting kostendekkendheid

Toelichting
Indien een deel van voor de openbare dienst bestemde gemeentebezittingen wordt gebruikt voor het houden van markten, kunnen voor het innemen van een standplaats marktgelden worden geheven. De marktgelden worden geheven van degene die de standplaats inneemt en kennen, afhankelijk van de locatie in de stad waar de markt plaats vindt, voor de grootte van de ingenomen standplaats en het al dan niet tijdelijk zijn van de standplaats een apart tarief. De tarieven stijgen met 5% (incl. index) ten opzichte van 2017. Dit is noodzakelijk door de krimp van standplaatsen van 83 naar 65 standplaatsen. Door deze afname ontstaat er een tekort op de begroting Markten. Door het markttarief te verhogen met 5% in 2018 en de volgende jaren het tarief te verhogen met 2,5% (incl. index) is de begroting Markten in 2022 nagenoeg 100% kostendekkend.

Toekomstige ontwikkelingen
De afgelopen jaren is onderzocht hoe het lokale belastinggebied kan worden aangepast. Kern is het vergroten van het lokale heffingengebied via een verbreding van de OZB en de mogelijkheid van het invoeren van een ingezetenenheffing. Kleinere belastingen, zoals de hondenbelasting en de reclamebelasting, worden mogelijk afgeschaft. Het is afhankelijk van de besluitvorming van het nieuwe Kabinet en het Parlement of de voorgestelde aanpassingen door zullen gaan.