De uitvoering van de Jeugdgezondheidszorg (JGZ), inclusief het Rijksvaccinatieprogramma, is een wettelijke taak waarmee wij bijdragen aan de gezonde ontwikkeling en het veilig opgroeien van de kinderen in Utrecht. De uitvoering van de JGZ beschrijven wij inhoudelijk verder onder het kernthema Gezond en veilig opgroeien, omdat het daar nauw mee verbonden is.

De Inspectie Kinderopvang (IKO) beoordeelt de kwaliteit van kinderopvanglocaties, peuterspeelzalen en gastouderopvang aan de minimale kwaliteitseisen uit de Wet Kinderopvang. Hiermee dragen wij bij aan het gezond en veilig opgroeien van de kinderen in de stad Utrecht.

In 2018 voeren wij alle verplichte inspecties uit. Wij leveren maatwerk door uitgebreid te inspecteren op kinderopvanglocaties waar het nodig is en minder uitgebreid waar dat kan. Wij informeren de houders in de stad over onze werkzaamheden en de wettelijke kaders. Wij bouwen aan een goede relatie met de eigenaren en wij werken zo veel mogelijk dialooggericht. Dit betekent dat wanneer niet aan de eisen wordt voldaan, wij afhankelijk van de aard van overtreding eerst in gesprek gaan met de eigenaar om de overtreding te beëindigen. Werkt dat niet, dan handhaven wij conform ons handhavingsbeleid. Bij handhaving maken wij in elke situatie een afweging waarbij wij het belang van het kind centraal stellen, maar ook rekening houden met de belangen van de eigenaar.

In Utrecht zijn cijfers en ervaringen uit de stad over de gezondheid van Utrechters de basis voor het maken van gerichte keuzes waarmee wij gezondheidsverschillen willen verkleinen. De Volksgezondheidmonitor brengt voor professionals en Utrechters in beeld hoe het met de actuele gezondheid van Utrechters gaat. Daarbij wordt niet alleen gekeken naar ziek of gezond zijn, maar ook naar de leefomgeving, leefstijl, zorg en sociale omgeving.

De Volksgezondheidmonitor is een kennisinstrument voor Utrechtse professionals en inwoners waarmee zij nog meer bewust keuzes kunnen maken over gezondheid. In februari 2018 leveren wij het Utrechts gezondheidsprofiel en bijbehorende wijkprofielen op. Daaraan voorafgaand voeren wij (in 2017 en 2018) meer dan 80 gesprekken met inwoners en professionals over de resultaten van onderzoek om deze uitkomsten te duiden. Zo brengen wij samen met de stad in beeld welke gezondheidsthema’s actueel zijn en welke prioriteit hebben. Het samenhangend gezondheidsprofiel wordt in februari aan de stad gepresenteerd op het VMU symposium. Dit Utrechts gezondheidsprofiel draagt bij aan het prioriteren van keuzes en inspanningen door het nieuwe college.

Voor alle Utrechters en professionals stellen wij de onderzoeksresultaten en open data zo snel mogelijk beschikbaar via de volksgezondheidsmonitor.nl. Deze website wordt het hele jaar door geactualiseerd met de meest recente inzichten. In 2018 besteden wij op de website meer aandacht aan het inzichtelijk maken van dwarsverbanden en onderwerp-overstijgende thema’s.

Een menswaardig bestaan voor de meest kwetsbare Utrechters is voor ons van groot belang. Wij helpen inwoners die geen of beperkte toegang hebben tot reguliere medische zorg. Uitgangspunt daarbij is veilig wonen in een prettige omgeving en toegankelijke en bereikbare zorg.

Wij streven er in eerste instantie naar om mensen terug te leiden naar reguliere (eerstelijns) zorg. Ook signaleren en agenderen wij knelpunten in de toegankelijkheid en beschikbaarheid van deze zorg. Wij bieden medische spreekuren aan voor daklozen. Voor sekswerkers bieden wij ondersteuning en uitstapprogramma’s aan. Tevens ondersteunen wij inwoners in overvolle of sterk vervuilde huishoudens. Onze sociaal verpleegkundigen kijken of het netwerk van al betrokken hulpverleners goed is afgestemd op de problematiek rondom het huishouden en geven hen op verzoek advies.

De verstrekking van heroïne als medische behandeling zetten wij voort. Wij houden de trends in het middelengebruik in de gaten. Ook zijn wij alert op het middelengebruik van jongeren en jongvolwassenen waarbij recreatief middelengebruik over dreigt te gaan in problematisch gebruik of middelenafhankelijkheid.

Utrecht wil een stad zijn waar kinderen gelijke kansen krijgen op een gezonde start en gezond en veilig kunnen opgroeien. Waar kinderen kunnen meedoen en zich zo goed mogelijk kunnen ontwikkelen. Want ieder kind heeft het recht om op te groeien in een veilige en stimulerende omgeving die een optimale ontwikkeling mogelijk maakt. Gezond opgroeien is niet voor elk kind vanzelfsprekend, daarom werken wij samen met partners in de stad om gezondheidsverschillen te verkleinen. Hierbij zien wij vier opgaven.

Ten eerste, een gezonde start voor alle kinderen in Utrecht. Hieraan dragen wij bij door het versterken van de samenwerking tussen partners in de geboortezorgketen. In dialoog met ouders voeren wij de wettelijke Jeugdgezondheidszorgtaken uit. Zo nemen wij de hielprik af, doen een gehoorscreening bij pasgeborenen en om infectieziekten te voorkomen voeren wij het Rijksvaccinatieprogramma uit. Wij monitoren de groei en de ontwikkeling van (groepen) kinderen en hebben hiermee een preventieve en signalerende rol in het Utrechtse Stelsel Zorg voor jeugd. Dit filmpje licht de rol toe van de Jeugdgezondheidszorg (JGZ) in een gemeente. Wij zorgen ervoor dat de JGZ een zichtbare, toegankelijke en laagdrempelig organisatie is, waar gezinnen met alle vragen over opgroeien en opvoeden terecht kunnen. Wij geven voorlichting en advies. Wij normaliseren en demedicaliseren vragen die (aanstaande) ouders of kinderen hebben. Indien de situatie dit vraagt, geven wij op tijd en in overleg met ouders en of het kind adviezen. Binnen de Versnelling Overvecht voert de JGZ ouderbabygroepen uit en is ruimte gecreëerd voor een intensivering van de reguliere JGZ-taken.

Ten tweede zetten wij erop in dat alle kinderen mee kunnen doen. Wij bevorderen gelijke kansen op gezond opgroeien. Hierbij gaat het niet alleen om sociaal economische gezondheidsverschillen maar ook om verschillen als gevolg van andere factoren, zoals een moeilijke thuissituatie of een stoornis of beperking. Samen met andere partijen in de stad stimuleren wij ouders van peuters die daarvoor in aanmerking komen gebruik te maken van de Voorschoolse Educatie. Zo krijgen zij een betere start op school. De jeugdartsen en -verpleegkundigen adviseren school en ouders over de mogelijkheden om bij school(ziekte)verzuim weer sneller naar school te gaan. Wij versterken de zorg voor kinderen van statushouders. Dit is een groep kinderen die extra aandacht vraagt. Wij dragen er, mede vanuit de aanpak “Utrecht zijn we samen”, ook aan bij dat elk gezin zich geaccepteerd en welkom voelt in de stad.

Ten derde hebben wij aandacht voor ouderschap. Wij zetten in op het zelfvertrouwen en de veerkracht van (groepen) (aanstaande) ouders en kinderen, bieden zo nodig opvoedondersteuning en bevorderen het plezier in het opvoeden en het ouderschap. Wij dragen er aan bij dat ouders hun kind, al vanaf de geboorte, een stimulerende omgeving bieden en zo op speelse wijze de (cognitieve) ontwikkeling van hun kind stimuleren. Wij stimuleren dat ouders hun rol van vader en moeder goed kunnen vervullen en kinderen zich veilig hechten.

Ten vierde zetten wij in op preventie. Wij streven er naar dat de JGZ beter toegankelijk wordt voor de ouders en partners uit de wijk. Wij versterken de preventie en het waar mogelijk voorkomen van de inzet van zwaardere zorg en ondersteuning. Wij intensiveren de samenwerking tussen buurtteam en JGZ nog verder zodat lichtere vormen van hulp dichter bij huis worden geboden. Samen met de partners uit het sociale domein versterken wij de samenwerking tussen ouders, opvoeders, vrijwilligers, vrije tijdsvoorzieningen en alle andere basisvoorzieningen waarmee kinderen dagelijks in contact zijn. De JGZ brengt in de wijk en stad sociaal medische kennis en expertise in en is hiermee een schakel in het netwerk rond gezinnen.

Gezondheidsvaardigheden en een gezonde leefstijl dragen bij aan een leven in goede gezondheid en aan de vitaliteit, eigen kracht en zelfredzaamheid van inwoners van Utrecht. Utrecht wil een stad zijn waar inwoners voldoende kennis en vaardigheden hebben om gezond te kunnen leven. Wij geven extra aandacht aan gezondheidsvaardigheden en een gezonde leefstijl van inwoners met een lage sociaaleconomische status en wij zetten in op goed toegankelijke voorzieningen en zorg.

In 2018 zetten wij in op het vergroten van kennis van betrokken professionals werkzaam in de stad over wat werkt bij het bevorderen van gezondheidsvaardigheden en gezonde leefstijl. Hierbij nemen wij nadrukkelijk het perspectief mee van de inwoners om wie het gaat. Wij faciliteren betrokken professionals om beter aan te sluiten bij mensen met lage taal- en gezondheidsvaardigheden en om een gezonde leefstijl van kinderen en volwassenen te stimuleren. De toegankelijkheid en beschikbaarheid van maatregelen en leefstijlinterventies in specifieke wijken vormt hierbij een aandachtspunt. Waar nodig kijken wij of specifieke groepen inwoners, zoals bijvoorbeeld ouderen, kwetsbare volwassenen of inwoners met een migratieachtergrond extra of andere aandacht nodig hebben of knelpunten ervaren. Binnen de wijken werken wij met partners zoals scholen, gezondheidscentra en inwoners aan actuele gezondheidsthema’s. Bijvoorbeeld ‘Gezond eten, weten, doen’ in Zuid en ‘Zet een stap naar een gezonde leefstijl’ in Noordwest. In Overvecht wordt binnen de Versnelling en de alliantie Gezonde Wijk extra ingezet op onder andere gezondheidsvaardigheden en wordt het programma Krachtige Basiszorg voortgezet en verder met onderzoek gevolgd. Scholen ondersteunen wij wanneer zij inhoudelijke of procesmatige vragen hebben over het stimuleren van een gezonde leefstijl van leerlingen. Het gaat hierbij om thema’s zoals seksuele of psychische gezondheid, gezonde voeding of sport en bewegen.  

Wij zien dat nieuwe technologieën in de vorm van apps en slimme ict-toepassingen een steeds grotere rol spelen in het dagelijks leven van de inwoners. Wij onderzoeken de kansen om deze nieuwe technologieën in te zetten voor het verkleinen van gezondheidsverschillen en het bevorderen van de gezondheid van de Utrechter.

In lijn met de Sportnota “Utrecht sportief en gezond” zetten wij in op het stimuleren van initiatieven op het gebied van sporten en bewegen om zo een gezonde leefstijl te bevorderen en gezondheidsverschillen te verkleinen. De JGZ besteedt aandacht aan sport en bewegen in consulten en houdt in samenwerking met het Wilhelmina Kinderziekenhuis een sportadviesspreekuur voor kinderen met een chronische aandoening en een onvervulde sportwens. In Overvecht en Zuid continueren wij de pilot met de vitaliteitsmakelaar, een beweegmakelaar die ook aandacht heeft voor voeding en ontspanning. Ook zet de gemeente in op de gezonde sportvereniging. Wij willen de leefomgeving aantrekkelijk maken voor de fietser en de voetganger.

Lopende activiteiten op onderwerpen als Jongeren op Gezond Gewicht (JOGG) en de uitvoering van de ASG regeling (Aanvullende Seksuele Gezondheidszorg) continueren wij. Ook stimuleren wij rookvrije kind-omgevingen, zoals schoolpleinen, sportvelden en speeltuinen samen met partners in de stad. Verder geven wij uitvoering aan een alcoholbeleid waarin zowel naleving en handhaving als preventie belangrijk is. Het uitgangspunt is onder de achttien jaar geen druppel, boven de achttien jaar gebruik van alcohol met mate. Wij betrekken verkopers, ouders en de jeugd bij deze aanpak. De invulling van de modernisering van het cannabisbeleid hangt af van de besluitvorming over de initiatiefwet voor wijziging van de Opiumwet en het nieuwe regeerakkoord.

Utrecht groeit van 340.000 inwoners in 2016 naar ongeveer 425.000 inwoners in 2040. Uitgangspunt bij deze groei is een gezonde(re) leef- en werkomgeving voor haar inwoners en bezoekers. Bewoners geven aan dat zij het voor een gezonde leefomgeving belangrijk vinden dat het onder andere groen, schoon, goed ingericht en bereikbaar maar rustig is. Zie de woordenwolk hieronder [1].

Een gezonde leefomgeving draagt in zichzelf bij aan de gezondheid van de mensen en maakt gezond leven gemakkelijk. Daarnaast werken wij, door het inzetten van gezondheidsexpertise, aan een verbetering van deze leefomgeving met het doel de gezondheid verder te verbeteren. Wij nemen onze maatschappelijke verantwoordelijkheid om inwoners en bezoekers te beschermen tegen schadelijke gevolgen van lucht en geluid en streven daarvoor de lucht- en geluidsnormen na van de Wereldgezondheidsorganisatie. Dit willen wij bereiken door het realiseren van bijvoorbeeld schoon vervoer, veel wandel- en fietspaden en niet te dicht bouwen bij snelwegen en drukke stadswegen. Ook brengen gezondheidsadviseurs expertise in over gezonde verstedelijking aan de overlegtafels waar gesproken wordt over de ruimtelijke ontwikkelingen. Bijvoorbeeld met adviezen over ruimtes waar plek is voor ontmoeting, waar kinderen buiten kunnen spelen, waar groen is en waar plekken zijn voor stilte en rust. Tevens adviseren zij over de lokale voorbereiding van de uitvoering van de Omgevingswet (die naar verwachting in 2019 wordt ingevoerd) en werken ze mee aan de totstandkoming van Omgevingsvisies.

Vanuit de opgave Gezond stedelijk leven werken wij met verschillende partijen en inwoners samen. In het project De Band Versterken onderzoeken wij bijvoorbeeld samen met inwoners en ruimtelijke partijen (zoals woningcorporaties) hoe wij de fysieke leefomgeving zó kunnen inrichten dat de gezondheidsverschillen verkleind kunnen worden. Samen met de Hogeschool Utrecht, de Universiteit Utrecht en de provincie Utrecht vormen wij de kennisalliantie Healthy Urban Living. In 2018 gaan wij gezamenlijk de onderzoeksvragen over gezonde verstedelijking uitwerken. Als lid van het World Health Organization-network ‘Healthy Cities’ hebben wij een internationaal platform om te leren van andere steden hoe zij werken aan gezonde verstedelijking. De opgedane leerervaringen zetten wij in voor Utrecht.

[1] Uit Bewonerspanel maart 2017, Gezondheidspeiling 2016, Staat van Utrecht 2017,

Wistudata 2017, Utrecht Monitor 2017. Voor meer informatie: www.volksgezondheidsmonitor.nl

Utrecht wil een stad zijn waar gezond, duurzaam, lokaal voedsel aantrekkelijk en toegankelijk is voor iedereen. Wij werken hiervoor samen met initiatiefnemers, (sociaal) ondernemers, maatschappelijke partners en kennisinstellingen. Met deze partners besteden wij aandacht aan de voedselvaardigheden die mensen in staat stellen om gezonde voedselkeuzes te maken: meer plantaardig voedsel, water drinken en niet teveel eten. In 2018 willen wij de Utrechtse experimenten en initiatieven voor het ontwikkelen van gezonde voedselvaardigheden en –gedrag en een gezonde voedselomgeving samenbrengen in een Levende Proeftuin. Zo maken wij het mogelijk om structureel van elkaars experimenten te leren en kennis uit te wisselen. Daarbij hebben wij speciale aandacht voor Utrechters met gezondheidsachterstanden en voor gezond rondkomen.  

Onze jeugdartsen en -verpleegkundigen adviseren jonge ouders over gezonde voedselkeuzes. Wij inspireren met de voorbeelden van de peutermoestuintjes en de Voedseltuin Overvecht om dergelijke initiatieven ook in het basisonderwijs te ontwikkelen.

Ook werken wij aan een meer gezond voedselaanbod. Daarbij richten wij ons op het helpen creëren van een gezonde voedselomgeving met een evenwichtiger voedselaanbod die mensen helpt om gezonde voedselkeuzes te maken. Dit doen wij door samen met onderzoekers, studenten en voedselaanbieders te experimenteren met gezond voedselaanbod in bijvoorbeeld het Stationsgebied. Daarnaast zoeken wij mogelijkheden in eigen ruimtelijke planprocessen en ruimtelijk beleid om een gezonde voedselomgeving te creëren.  

Internationaal zitten wij in drie stedennetwerken: Milan Urban Food Policy, European Healthy Cities Network en Eurocities. In dit verband wisselen wij goede voorbeelden voor beleid uit en leren wij van elkaar. Wij nemen bijvoorbeeld deel aan de werkgroep Food van het Eurocities netwerk. Met deze werkgroep voeden wij onder andere de Europese Commissie over stedelijk beleid voor gezond eten.

In Utrecht willen wij de negatieve spiraal van ongezondheid, schulden en armoede voorkomen en doorbreken. Wij vinden het belangrijk dat inwoners mee kunnen doen aan de samenleving zonder belemmeringen. Op veel plekken in de stad zijn initiatieven die bijdragen aan de gezondheid van Utrechters die moeite hebben met rondkomen. Hieraan dragen wij bij op drie manieren.

Ten eerste, omdat armoede en schulden stress veroorzaken, verkennen wij hoe de kennis over de effecten van stress ingezet kan worden bij de hulpverlening (zoals het buurtteam).

Ten tweede doen wij experimenten om gezond en duurzaam voedsel betaalbaar te maken voor Utrechters die niet veel te besteden hebben. Wij verzamelen kennis over de oorzaken van ongezonde voeding en armoede en wij bekijken samen met inwoners en partners hoe wij voor oplossingen kunnen zorgen.

Ten derde willen wij armoede bij jonge gezinnen nog beter kunnen signaleren en hen sneller kunnen
doorverwijzen naar passende ondersteuning of hulp. Hier zien wij een rol voor onze jeugdartsen- en verpleegkundigen, omdat zij tijdens hun werk veel gezinnen zien. Zij kunnen opvoedondersteuning bieden of doorverwijzen naar bijvoorbeeld het buurtteam.

Wij willen gezond gedrag stimuleren door gezonde keuzes makkelijk en aantrekkelijk te maken. Gezonde keuzes zijn niet alleen bewuste keuzes, maar ook het resultaat van onbewuste processen en invloeden uit de omgeving. Samen met partners doen wij praktijkexperimenten en zoeken wij naar nieuwe methoden om gezond gedrag via veranderingen in de omgeving te stimuleren. Ook kijken wij naar hoe wij onze gezondheidsaanpakken effectiever kunnen maken door meer aan te sluiten bij de leefwereld van Utrechters.